"Біртұтас тәрбие" енді – "Адал азамат". Бағдарлама оқушыларға не береді

2023 жылы Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі "Біртұтас тәрбие" бағдарламасын әзірледі. Бұл бағдарлама еліміздің білім беру жүйесінде тәрбие үдерісін нығайтуға бағытталған. Оқу-ағарту вице-министрі Еділ Оспан бағдарламаны жүзеге асырудың негізгі аспектілері мен оның артықшылықтарын айтып өтті. Ал оқушылармен жұмыс істейтін психолог мамандардың пікірінше, бағдарлама, білім беру мекемелерінде тәрбие жұмысын кешенді түрде жүргізуге және оқушылардың патриоттық, рухани-адамгершілік және зияткерлік дамуын қамтамасыз етуге бағытталған маңызды қадам ретінде бағаланып отыр.

Мемлекет білім беру ұйымдарында тәрбие берудің біртұтас экожүйесін құра алды ма?

"Бұл экожүйе оқушыларды жан-жақты дамытып, заманауи білім мен құндылықтарды меңгеруге бағытталған. Бағдарлама аясында оқу орындары сабақтан тыс тәрбие жұмыстарына баса назар аударып отыр. Бұл жұмыстарға әлеуметтік, мәдени және спорттық іс-шаралар кіреді, олар арқылы оқушылар патриоттық сезімді, жауапкершілік пен қоғамдық белсенділікті арттырады. Мақсаты – азаматтардың толыққанды қалыптасуына ықпал ету және Қазақстанның болашағына үлес қосатын саналы ұрпақ тәрбиелеу", – дейді психолог Назира Бурханова.

2024 жылы Қазақстанда "Әділетті Қазақстан – Адал азамат – Озық ойлы ұлт" атты жалпыұлттық құндылықтарға негізделген бағдарлама жаңартылып, барлық білім беру ұйымдарына енгізілмек. Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес жүзеге асырылған бұл бастама адал және әділ азаматтарды тәрбиелеуді көздейді. 14 наурызда өткен IV Ұлттық құрылтайда бағдарлама атауын "Адал азамат" етіп өзгерту ұсынысы қолдау тапты. Бұл атаудың таңдалуы бағдарламаның негізгі мақсатын – қоғамның тірегі болар жауапкершілігі жоғары азаматтарды тәрбиелеуді белгілеуді мақсат етеді.

Бағдарламаны іске асырудың екі жылы ішінде білім беру ұйымдарында білім берудің бірыңғай экожүйесін құру мақсатында ауқымды жұмыстар атқарылды. Бұл жұмыстар алты негізгі бағыт пен 77 қадамды қамтып, білім беру жүйесіне маңызды өзгерістер енгізді. Сонымен қатар, бұл бастамаға сынып жетекшілері, ата-аналар, психологиялық қызметтер және басқа да қатысушылардың кең ауқымы тартылды. Жобаның мақсаты – барлық қатысушының белсенді араласуымен жан-жақты, үйлесімді және инклюзивті білім беру ортасын қалыптастыру. 

Оқи отырыңыз: Төртінші оқу тоқсаны басталды: Мектеп оқушылары мен ата-аналарға арналған нұсқаулық

"Құндылықтарды бала бойына сіңіру маңызды процесс және бұл үрдіс олардың жас ерекшеліктеріне сәйкес үш негізгі компонентті қамту арқылы жүзеге асырылады: танымдық, практикалық және эмоционалды. Танымдық компонент балаларға әрбір құндылықтың мәні мен мазмұнын терең түсінуге мүмкіндік береді, бұл олардың құндылық түсінігін арттырады. Практикалық компонент құндылықтарды іс жүзінде жүзеге асыруға, яғни нақты әрекеттер арқылы қолдануға бағытталады, осылайша балалар алған білімдерін практикада қолданып, күнделікті өмірде тиімді пайдалана алады. Ал эмоционалды компонент болса, бұл құндылықтарды баланың өмірлік әдеттеріне және күнделікті дағдыларына айналдыруға көмектеседі, сол арқылы құндылықтар тұрақты мінез-құлық үлгісіне айналады", – деп тұжырымдады психоаналитик Жанар Оспан. 

Бағдарлама аясында мектептерде ата-аналарды педагогикалық қолдау орталықтары ашылып, өңірлерде Психологиялық қолдау орталықтары қызмет көрсетуде. Бұл бастаманың басты мақсаты – өскелең ұрпақтың тәрбиесіне үлкен ықпал ететін сынып жетекшілерінің рөлін күшейту. Ата-аналар мен педагогтер арасындағы ынтымақтастықты арттыру арқылы балалардың оқу-тәрбие процесіне оң әсер ету көзделуде. Осылайша, ата-аналар мен ұстаздардың бірлескен әрекеттері балалардың дамуына және әл-ауқатына оң ықпал етеді деп күтіліп отыр.

Жалпыұлттық құндылықтар қазіргі білім беру жүйесіне терең интеграцияланған және бұл үрдіс оқу процесінің әртүрлі аспектісінде көрініс табады. Мазмұндық деңгейде бұл құндылықтар пән материалдарына енгізіліп, оқу жоспарының маңызды бөлігін құрайды. Сонымен қатар, сынып сағаттарында талқыланып, сыныптан тыс іс-шаралар арқылы іске асырылады. Бұл көзқарас білім берудің барлық деңгейінде жауапты, еңбекқор және адал азаматтарды тәрбиелеуге ықпал етеді, қоғамның тұрақтылығы мен дамуына негіз қалайды. Осылайша, жалпыұлттық құндылықтар жас ұрпақтың рухани әрі адамгершілік дамуын қамтамасыз ететін негізгі құрал ретінде маңызды рөл атқарады.

Оқи отырыңыз: Қазақстанда PISA халықаралық зерттеуі басталды. Оған 24 мыңға жуық оқушы қатысады

"Адал азамат" біртұтас тәрбие бағдарламасы барлық жекеменшік білім беру ұйымдарына енгізіледі

Оқу-ағарту вице-министрі Еділ Оспан мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес "Адал азамат" біртұтас тәрбие бағдарламасының барлық білім беру ұйымдарына меншік түріне қарамастан енгізілетінін мәлімдеді. Бұл бағдарлама оқушыларды адалдыққа, патриотизмге және жауапкершілікке тәрбиелеуге бағытталған. Бағдарлама аясында мектептер мен жоғары оқу орындарында арнайы сабақтар және іс-шаралар ұйымдастырылып, тәрбиелік жұмыстар күшейтілетін болады. Мұнда отбасы және қоғам арасындағы өзара байланыс нығайтылып, оқушыларға адамгершілік құндылықтары бойына сіңіріледі.

Бағдарламаның дамуы кезең-кезеңімен жүзеге асырылатын ұзақ мерзімді жоспарды қамтиды. 2025 жылы бағдарлама бойынша барлық қатысушыларды тарту және жекеменшік мектептермен ынтымақтастықты нығайту мақсатында маңызды қадамдар жасалатын болады. Бұдан әрі, 2026 жылы бағдарламаның қоғамға кеңінен таралуын қамтамасыз ету үшін тиімді шаралар қабылданады. Сонымен қатар, мектептердің бірыңғай дизайн-коды "Адал азамат" тұжырымдамасының құндылықтарына сәйкес әзірленеді, бұл мектептердің сыртқы келбеті мен ішкі мазмұнын жаңғыртуға бағытталған маңызды қадам болмақ. 

Еділ Оспанның айтуынша, бүгінде барлық мемлекеттік білім беру ұйымдарында біртұтас білім беру бағдарламасы сәтті жүзеге асырылуда. Бұл бағдарламаның басты мақсаты – елдегі барлық балаларды қамтитын және жалпыұлттық сипаттағы тәрбие мен білім беру жүйесін қалыптастыру. IV Ұлттық құрылтайда Мемлекет басшысы бұл бастаманың кең ауқымда жүзеге асырылуы керектігін ерекше атап өтті. Осыған байланысты, жеке білім беру ұйымдарында да тәрбие бағдарламасын енгізу жұмыстары жалғасуда. 

"Адал азамат" біртұтас тәрбие бағдарламасы барлық балаларды қамти отырып, олардың адалдық, патриотизм және қоғамға пайдалы болу сынды құндылықтарды бойларына сіңіру мақсатында әзірленген. Бұл бағдарламаның стратегиялық мәні зор әрі ұзақ мерзімді жоспары бар. Бұл бастама ел болашағы үшін маңызды қадам болып табылады және оның табысты іске асырылуы елдің білім беру саласын жаңа деңгейге көтереді.

Оқи отырыңыз: Білім гранттарын үлестіру: ауыл жастарына арналған квота азаяды

"Адал азамат" біртұтас тәрбие бағдарламасы білім беру ұйымдарымен қатар, барлық мемлекеттік ұйымдардың да тәрбие жұмыстарына негіз болуды мақсат қояды. 

4 миллион оқушы "Адал азамат" біртұтас тәрбие бағдарламасымен қамтылды

Қазақстанда "Адал азамат" біртұтас тәрбие бағдарламасы табысты іске асырылуда. Бұл бағдарлама аясында алты ірі жоба жүзеге асырылуда: "Қамқор", "Шабыт", "Смарт бала", "Еңбегі адал – жас өрен", "Ұшқыр ой алаңы" және "Балалар кітапханасы". Осы жобалар жалпы 4 миллионға жуық оқушыны қамтиды. Бастамалар құндылыққа бағытталған тәрбие беруге арналған және 77 қадамдық іс-шаралар кешені арқылы жүзеге асырылады. Бағдарлама білім беру саласында оқушылардың адамгершілік қасиеттерін дамытуға және жан-жақты тұлғалық өсуіне ықпал етеді. 

"Қамқор" жобасы аясында 3 миллионнан астам қазақстандық білім алушы "Таза Қазақстан" акциясына белсене қатысып, елімізде сенбіліктер өткізумен қатар 2,1 миллионға жуық көшет отырғызды.

"Бұл іс-шаралар табиғатты қорғау мен экологиялық жағдайды жақсартуға бағытталған, сонымен қатар қатысушылардың табиғатқа деген көзқарасын өзгертіп, жауапкершілігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы игі бастамалар арқылы оқушылар мен студенттер қоршаған ортаны сақтауда өз үлестерін қосып, қоғамның экологиялық мәдениетін қалыптастыруға септігін тигізеді. Мұндай шаралар экологиялық мәселелерге назар аудартып, жас ұрпақтың қоршаған ортаға деген қамқорлық сезімін ұлғайтып, табиғатқа деген құрметін арттыруға ықпал етеді", – дейді психоаналитик Жанар Оспан.

"Шабыт" жобасы мен "Әншуақ" балалар ән фестивалі Қазақстандағы балалардың шығармашылық әлеуетін арттыруда үлкен серпіліс әкелді. Ел көлемінде жүзеге асырылған "Шабыт" жобасы ұлттық өнерді насихаттауда маңызды рөл атқарып, 2 миллионнан астам баланың домбыра тартуға деген қызығушылығын оятты. Сонымен қатар, "Әншуақ" фестивалі жас орындаушылар арасында үлкен танымалдылыққа ие болып, олардың өнердегі мүмкіндіктерін кеңейтті. Бұл іс-шаралар жасөспірімдердің мәдени-ағартушылық бастамаларға қызығушылығын және қатысуын арттырды. Мектептерде ұйымдастырылған "Даналық ұстаздан", "Мақтанышым – Республикам!", "Жетістігім – еліме!", "Алғыс айту күні" және "Ананың аялы алақаны" сияқты байқауларға 3 миллионға жуық оқушының қатысуы осының айқын дәлелі екені сөзсіз. Мұның барлығы балалар мен жасөспірімдердің шығармашылық және мәдени дамуында зор ықпалын көрсетті, олардың болашақ ұрпақ үшін ұлттық өнердің құндылығын қалыптастыруға септігін тигізді.

Оқи отырыңыз: Атыраулық мұғалімдер оқушыларға арналған қоғамдық көлікпен асқа барған