Артық салмақтан қалай арылуға болады? Психологтан 7 кеңес

Nature журналында жарияланған ғылыми жұмыс адам артық салмақ жоғалтса да, оның ағзасында "естеліктер" қалдыратын май жасушалары болатынын айтады. Мақалада Швейцария мен АҚШ ғалымдары жүргізген зерттеу адамның не себепті артық салмағанын қайта жинап ала беретінін түсіндіреді. Мұндай "естеліктердің" есте қалуына эпигеномдағы өзгерістер себепші. Эпигеномдағы өзгеріс дегеніміз – ДНҚ мен ақуыз жасушаларынан алынып тасталатын немесе керісінше қалатын химиялық жиынтық дегенді білдіреді.

Ғалымдар артық салмақтан асықпай арылған кезде ғана оң нәтижеге қол жеткізуге болатынын алға тартады. Осы орайда психолог, коуч Назира Бурханова да асықпай арықтаудың жоғары нәтижеге алып келетінін және артық салмақ себебінің әрдайым мида болатынын айтады. Маман семіздіктен арылғысы келіп жүргендерге көмектесетін жеті қадамды ұсынды. Ішінде әсіресе агрессия, ыза секілді эмоцияларды эко жолмен сыртқа шығаруға көмектесетін белсенділік түрін табу маңызды екенін ескертті.

Артық салмақтан арылғаннан сізге қандай пайда барын ойланыңыз

Семіздіктен арылуға көмектесетін бірінші қадам – жеке пайданы табу. Өзіңіз қалаған салмаққа қол жеткізген соң, өміріңіздің жақсы жаққа қалай өзгеретінін тауып көріңіз. Алдыңызға қойған нақты мақсат болсын. 

Артық салмақтан қандай пайда болуы мүмкін екенін бірнеше мысалмен қарастырайық:

• Жалғыздық. Қыз балалардың артық салмағы көп жағдайда әкесімен байланысты болады. Отбасында зорлық-зомбылық көп болған болса, сын көп айтылса, артық салмақ отбасын құрмаудың, әке-шеше тағдырын қайталамаудың амалына айналады. Яғни "мен көріксіз болсам, маған ер азамат жоламайды, нәтижесінде шаңырақ көтермеймін" дегендей. Мұндайда әкелер қамқорлық танытып, өзінің отбасына қауіпсіз екенін көрсетсе, жасөспірімдер жылдам сауығады.
• Өзгерістен қорқу. Денедегі май қорғаныш құралына айналады. Мысалы, оқушы жаңа мектепке ауысса, ересек адам жаңа жұмыс орнына барса, тұрғылықты жерін ауыстырса, семіріп кетуі мүмкін. Осындайда жаңа ортаға бейімделе білу қабілетін арттыру маңызды.
• Жақыныңды қорғау. Бұл да жақын адамдарымыз тарапынан көрсетілетін агрессиямен байланысты. Адам "Мен денелі болсам, онда жақынымды қорғай аламын. Барлығы менен қорқатын болады" деп ойлайды. 
• Өзіңізді сыйламайды деп қорқу. Адамдар басшылық қызметке ауысқанда қарны шығып, ірілене бастайды. Бұл адамдарда "Бастық секілді ірі болсам, бәрі мені сыйлайды" деген ой болады. Мұндайда лидер қабілеттерін көрсетіп өзіңізді сыйлатуға болады. Ал көшбасшылық дегеніміз – ең алдымен командаңызға деген қамқорлық, расымен де, олар сыйлайтындай әрекеттер жасау.
• Жанашырлық сезімі мен махаббатқа зәру болу. Артық салмағы бар адамдардың денсаулығы да нашар болады және түрлі созылмалы ауруға шалдығады. Сәйкесінше мұндай адамдарды барлығы аяйды. 

Оқи отырыңыз: Жарық терапиясы деген не және ол жалғызсыраған адамға қалай көмектеседі

Семіздіктен әп-сәтте арыламын деп ойлаудың қажеті жоқ. Десе де нақты бір уақытта белгілегеніңіз процесті жылдамдатады

Адам қатаң диета ұстанып, жылдам арықтағанымен, бұрынғы салмағын қайта жинап алады. Сол себепті асығыстан аулақ болыңыз. Ал егер нәтиженің тұрақты болғанын қаласаңыз, өзіңізге уақыт беріңіз. 

Қатаң диета деп күніне 500-1000 калория тұтынуды айтамыз. Ол небәрі 2 аптаға созылады. Ал одан көп ұстанатын болса, ағзада дәрумен, минерал, ақуыз, талшықты тағамдар жетіспеушілігі басталады. Оның үстіне осы екі апта ішінде адам дұрыс тамақтанумен байланысты әдеттер қалыптастырып үлгермейді. Ең бастысы – адам жеткен нәтижесін сақтап қала алмайды. 

Қатаң диета ұстанған кезде ағзадағы артық су, ақуыз және гликогеннен арыламыз. Бірінші аптада адам 3-5, екінші аптада 2-3 килограмға арықтаса да, кейін адам су ішкен кезде бұрығы салмағын қайта жинап алады. Сондай-ақ қатты ашыққан соң бұрынғысынан бетер көп тамақ жеп, қайтадан май жинап алады. Сол себепті жылдам арықтау туралы ойды алып тастау қажет. 

Бастапқыда көп тамақ ішіп қоятын жерлерге бармаңыз

Ол кез келген жиын, жаңа ашылған мейрамхана, бар және т.б. болуы мүмкін. Көп тамақ жеп қоятыныңызды білсеңіз, бармауға тырысыңыз. 

Бастасаңыз тоқтай алмай қалатын тағамдарды анықтаңыз

Көп тамақ жеп қоюыңызға әсер ететін тағамдарды немесе белгілі бір өнімдерді анықтаңыз. Адамдар фаст-фуд және газды сусын көрген кезде өзін ұстай алмай қалады. Өзіңіздің әлсіз тұсыңызды анықтап, одан арылудың амалын іздеңіз. 

"Тоқтамай жейтін тамақ әркімде әртүрлі және олардың саны шексіз. Әдетте бұл тәтті, майлы немесе аса тұзды тағам. Өзіңіздің осындай тағамыңызды анықтауға көмектесетін қарапайым тест бар. Ол үшін өзіңіз жиі тұтынатын тағамды алып, бір рет тістеп көріңіз. Егер ары қарай тоқтамай жей беретін болсаңыз, онда бұл тағам дәл өзі. Тіпті отбасыңызға деп алып келсеңіз де, өзіңіз жеп қоюыңыз мүмкін. Жалғыз шешім – мұндай тағамнан бас тарту. Егер бір тістесеңіз, тоқтай алмай қалатыныңыз айтпаса да түсінікті", – деп түсіндірді психолог Назира Бурханова. 

Оқи отырыңыз: Қазақстанда семіздік дертіне шалдыққан балалар күрт артқан

Үйде бар зиян тағамдардан арылыңыз

Үйіңіз керісінше сіздің мақсаттасыңызға айналсын, арықтауға шабыт сыйласын. Тоңазытқышта барынша пайдалы тағамдарды ғана қалдыруға тырысыңыз. 

Мақсаттастар табыңыз

Міндетті түрде арықтағысы келіп жүрген топқа барып қосылу қажет емес. Қарапайым отбасы мүшелеріне қалауыңыз туралы айтып, олардан өзіңізге қолдау сұрай аласыз. 

"Артық салмақтың себебі әрдайым мида болады. Егер артық салмақтан арылғыңыз келсе, мимен жұмыс істеңіз. Сол мидағы мазалаған ойды тынышталдыру, жақындарымыздың тарапынан қамқорлық пен махаббатты сезіну кейде жеткілікті. Ең бастысы – өзімізге өзіміз қолдау білдіру", – дейді Назира Бурханова. 

Өзіңізге ұнайтын спорт түрін немесе басқа физикалық белсенділікті анықтаңыз

Басты шарт – бұл физикалық белсенділік сізге ләззат алып келуі қажет. Шын мәнінде жан-тәніңізбен қалайтын спорт түрін анықтап көріңіз. 

"Көп адам спортпен шұғылдану үшін міндетті түрде залға барып, жаттықтырушы жалдап, көп ақша құрту керек деп ойлайды. Керісінше мұндай белсенді спорттан кейін адам қатты ашығып, көп тамақ ішіп қоюы мүмкін. Сол себепті бастапқыда үйде интернеттен көріп жеңіл жаттығулар жасауға болады. Бастысы – бұл іштегі жағымсыз эмоцияны шығарудың құралына айналуы тиіс. Әдетте ішке жасырылған агрессия, ашу, ыза секілді сезімдер де артық салмаққа алып келеді", – деп кеңес берді психолог. 

Оқи отырыңыз: Эльвира Ибрагимова: Гипертензия, қант диабеті және семіздік ауруы барлар коронавирусты ауыр өткеріп жатыр