"Құдайға жалбарынып отырып қалдым". Жамбыл облысы тұрғындары жер сілкінісін қалай өткерді? Фоторепортаж

2025 жылғы 28 наурызда Жамбыл облысы Меркі ауылының тұрғындары 5 балдық жер сілкінісін сезінді. Тұрар Рысқұлов ауданындағы Құлан ауылында 4 балдық, Тараз, Шу, Қордай және Мойынқұм аудандарында 2 балдық жер сілкінісі тіркелді. 

Екінші рет сол күні сағат 16 шамасында қайта жер сілкінді. Қазақстанның ТЖМ сейсмикалық станциялар желісінің мәліметтері бойынша, оның эпицентрі 5 километр тереңдікте орналасқан, ал магнитудасы – 5,7. Мерке тұрғындары қайтадан 5 балдық, ал көршілес елдімекендер әлсіз дүмпуді сезінген. 

Informburo.kz тілшілері табиғи апаттан зиян шеккен ауылдарға барып, мән-жайды тұрғындардан сұрап, барлығын өз көзімен көріп қайтты. 

"Бізді құтқарған періштеміз – мысығымыз болды"

64 жастағы Жаңа тұрмыс ауылының тұрғыны Серік Жамалбеков жұбайы Баян Серікқанмен бірге сол түні үйде болған. Қария жер сілкінісін бірінші болып үйдегі мысық сездіргенін айтады. Кейін қатты дүмпуден қорқып еңбектеп далаға шыққан. 

"Сол күні күн суық болды, жаурап үйге ерте келдім. Сағат үштерде ұйқым әбден қанып, ояу жатқанмын. Ал апаң далаға шығып кетті. Апаң қайтып келген соң, мысығымыз қатты мияулап жер сілкінісі болатынынан хабар берді бізге. Жер жәйлап дірілдеп бастап, үстімізге топырақ түскенде еңбектеп сыртқа шықтық. Адамның жаны тәтті ғой!" – деп еске алды Серік Жамалбеков. 

Оқи отырыңыз: Жамбыл облысындағы жер сілкінісі: Жұмысы тоқтаған "Балдәурен" балабақшасындағы 280 бала мен 70 қызметкер қайда барады

"Осы періште ғой бізді аман алып қалған! Осы періште мысығымызды суретке түсіріп алыңыздаршы. Осының арқасында тірі қалдық", – деп жымиды Баян Серікқан мысығын нұсқап. 

Серік Жамалбеков тиісті мамандардың үйін келіп тексермегенін айтады. 

"Басқа үйлерге мамандар кіріп көріпті. Апаң үйде болған, бірақ біздің үйге ешкім келмеді, ешкім қарамады. Өтірік айтып нем бар?! Жаппай емес, арасында бірлі-жарым үйлерге кірген сияқты. Ертесі елдің бәрі көшеге шықты, сол кезде үйлерінің жағдайы туралы сұрадық. Барлығы тамының жарылғанын айтып жатыр", – деді қария. 

Оқи отырыңыз: Жамбыл облысында жер сілкінісінен соң залал келді деген баспаналар саны қысқарды

Сондай-ақ, ол ескі үйлерге ғана емес, жаңадан тұрғызылған үйлерге де зақым келгенін айтады.

"Екі-үш үйден кейін жаңа үй тұр, оның да керегесі жарылды. Қазір күндіз үйінде адам жоқ, барлығы жұмыста. Тоқсандағы қариямен сөйлесе алмайтын шығарсыңдар. Сондай-ақ, көшенің басында тұратын Құрал деген азаматтың үйі жарамсыз болып қалды деп естідім, бірақ өз көзіммен барып көрмедім. Құралдың өзі балдақпен ақсап жүр. Әкімдіктегілер үйін жарамсыз деп танып, осы көшенің аяқ жағындағы бос үйге көшірді", – деп бөлісті Серік Жамалбеков. 

Қос қария үйінің ішіндегі жарықтарды жөндеуге көмек сұрап отыр. 

"Жер гүрілдеген кезде газ атылған шығар деп ойладым"

Жұбайымен төрт немересін бағып отырған Сейсегүл Пирманова жер сілкінген кезде не далаға шығарын, не үйде қаларын білмегенін айтады. Себебі немерелері жауынның астында қалып ауырып қала ма деп қорыққан. 

Оқи отырыңыз: Тоқаев Жамбыл облысындағы жер сілкінісінен зардап шеккен тұрғын үйлерді қалпына келтіруді тапсырды

"Мен диванда жатқанмын, "Құдай, Құдай!" деп Құдайға сеніп жаттым десем де болады. Диван дүр еткен кезде диваннан құлап бастадым. Құдайға жалынып, қорқып отырып қалдым. Жатын бөлмеде жатқан балалар "Апа, бірдеңке болып жатыр, қимылдап кеттік" деп шулады. "Қорықпаңдар, ештеңке болған жоқ" деп жатқызып қойдым. Жолдасым сыртқа шығайық деді. Мен "Жаңбыр құйып тұр, қайда шығасың? Балаларды шығарма, Құдай сақтасын" дедім. Балалар да Құдайға жалбарынып отырды. Түнгі екі-үште оянып кететін әдетім бар еді. Мотор сияқты гүрілдеген дауыс естілгенде газ атылып кеткен шығар деп ойладым", – деп баяндады апатты түнді Сейсегүл Пирманова. 

Қария да әкімдіктен көмек сұрап отыр. Себебі жер сілкінген кезде үйдің шатыры қозғалып, жаңбырдың суы үйдің ішіне аққан. 

"Жатын бөлме мен басқа бөлмелердің топырағы түсіп кетті. Қорқып қалдық. Керегелер жарылған болатын, бізге келген адамдар "Сіздікі қиын емес, оған ешқандай көмек берілмейді" деп кетіп қалды. Бізге көмек қажет, үйдің сыртын көріп тұрсыздар, шатырды ауыстыру қажет. Жаңбыр жауса төбесінен су ағады. Оны айтып едік, "Ол бұрыннан су ағып тұрған ғой" деп кетіп қалды", – деп налыды қария. 

"Үйдің төбесі опырылып түсіп, бір түнде баспанасыз қалдық"

Екі рет инсульттен аман қалып, бүгінде балдақты серік еткен Құрал Әжібаев бір түнде үй-күйсіз қалғанын айтады. Екі бөлменің төбесі опырылып түскен. Енді әкімдік көмегімен көшедегі бос үйге уақытша көшіп отыр. 

"Төрдегі бөлмеде үш қызым жатты, ал әйелім ұлым үшеуіміз кіреберістегі бөлмеде ұйықтадық. Жер сілкінген кезде қыздарым жатқан бөлменің төбесі құлауға шақ қалды. Біз жатқан бөлменің төбесі де ішінара құлады. Барлығымыз жиналып бір бөлмеге жаттық. Далада жаңбыр жауып тұрды, қыздар жаурадық деген соң үйге кіруге мәжбүр болдық. Төрдегі бөлмеге кіруден қорықтық, себебі жер тағы қозғалса, түгелдей құлайын деп тұр. Облыс әкімдігінен де, жергілікті әкімдіктен де адамдар келді. Ауылдың әкімі таңғы сағат бесте хабарласып, "Ойбай, амансыңдар ма?" деп сұрады. Кейін сағат алты шамасында мертігіп қалмадыңдар ма деп үйге келді", – деді Құрал Әжібаев. 

Ары қарай ол облыс әкімдігі адамдарының үйді өз көзімен көріп, басқа үйге көшуге көмектескенін айтты. 

"Қазір көшенің төменгі жағындағы көшіп барған үйде уақытша тұрып жатырмыз. Ол бір кісінің үйі. "Үйдің төбесі құласа, өліп кетесіңдер" деп ауыл әкімі біз барған үйдің иесімен өзі сөйлесіп берді, біз ешқандай ақша төлеп тұрып жатқан жоқпыз. Облыс әкімі үйдің тексерілетінін, құжаттардың Астанаға жіберілетінін, барлығын бұйрыққа сәйкес жасайтынын, үйді қалпына келтіретінін айтты. Яғни үй жөнделген соң қайтып көшіп келеміз", – деді Құрал Әжібаев. 

55 жастағы қария осы күнге дейін денсаулық жағдайына байланысты үй ала алмағанын айтады. Төбесі құлаған үй марқұм ағасының әйеліне тиесілі. Қарағыз Әлімқұлова өз кезегінде күйеуі мен жалғыз ұлының қайтыс болғанын айтып, әкімдіктен жөндеу жұмыстарын назардан тыс қалдырмауды сұрады. 

"Үй менің атымда, мен ешқайда кетпеймін. Қайда барамын, балам?! Марқұм күйеуімнің інісі болған соң отбасымен осы үйге кіргізгенмін. Жалғыз ұлым да қайтыс болып кетті, өзім қазір көршілердің үйіне кезек-кезек қонып жүрмін. Сырттағы бөлек тұрған бөлменің төбесі түгелдей опырылып түсті. Құралдар көбіне сол жерде тұратын. Сол түні апаттан зорға аман қалды. Өзім жесір әйелмін, сіздерден көмек сұраймын", – деді Құрал Әжібаевтың жеңгесі Қарағыз Әлімқұлова. 

83 жастағы Ұлбөбек Шолпанбаева да күйеуі мен жалғыз ұлының қайтыс болғанын, жөндеу жұмыстарын өз бетінше жүргізу қиынға соғатынын айтады. Бүгінде келіні және жеті немересімен бірге тұрады. 

"Үйім аман-есен, бірақ жер сілкінгенде қора-жайымның төбесі ортаға опырылып түсті. Шалым да, 45 жастағы ұлым да қайтыс болып кетті. Бізге көмек керек. Әкімдіктің адамдары "Құлаған тамдарды ғана қараймыз, сізге қарамаймыз" деді. Келіннің жұмысы жетіп артылады, үш немеремнің екеуі Алматыда, біреуі Таразда оқиды. Барлығын асырауға менің зейнетақым жетпей жатыр. Соған кішкене көмек сұраймын", – деп өтінішін айтты Ұлбөбек Шолпанбаева. 

Оқи отырыңыз: Сейсмология орталығы: Соңғы жылдардағы жер сілкіністері алда қуатты зілзала болуы мүмкін екенін білдіреді

Соңғы мәліметтер бойынша, Меркі мен Тұрар Рысқұлов аудандарында қай нысандар жөндеуден өтуі тиіс?

Көзбен шолып қарау нәтижелеріне сәйкес, Меркі және Тұрар Рысқұлов ауданы бойынша 5 әлеуметтік және 12 жеке тұрғын үй нысаны жер сілкінісінен зардап шеккені анықталды, деп хабарлайды Жамбыл облысы әкімдігі. Осы бес әлеуметтік нысанның бірі – Меркі ауылындағы 280 орындық "Балдәурен" балабақшасы, онда 70 қызметкер жұмыс істейді. Меңгеруші Эльмира Кәкібаева осы бүлдіршіндер мен тәрбиешілердің қайда барып орналасатынын және процестің қандай тәртіпте жүзеге асатынын түсіндірді. Себебі балабақша күрделі жөндеуден өтеді. Айтуынша, жұмыс уақытында баласын қалдыратын жері жоқ әке-аналарға басымдық беріліп, тәрбиешілердің жалақасы сақталады. 

Алдын ала зерделеу нәтижелеріне сәйкес, төменде көрсетілген нысандар жер сілкінісіне дейін айтарлықтай тозған немесе зақымданған.
Барлық нысандар егжей-тегжейлі зерттеп тексеруді талап етеді. 

Тұрар Рысқұлов ауданында:

• Жаңатұрмыс ауылындағы 420 орындық Қаныш Сәтбаев атындағы орта мектеп;
• Каменка ауылындағы 140 орындық "Күншуақ" балабақшасы;
• Құмарық ауылындағы 20 адам қабылдайтын ауылдық дәрігерлік амбулатория.

Меркі ауданында:

• Меркі ауылындағы 280 орындық "Балдәурен" балабақшасы;
• Мерке ауылындағы орталық аудандық аурухана.

"Аталған нысандар бойынша "ҚазҚСҒЗИ" АҚ мамандарымен егжей-тегжейлі зерттеп тексеру басталды, 8 сарапшы тартылды. Залалдың түпкілікті сомасы техникалық жай-күй туралы қорытындыға қол қойылғаннан және сметалық құжаттама бекітілгеннен кейін айқындалатын болады. Тіршілікті қамтамасыз ету объектілері, гидротехникалық құрылыстар және қауіпті өндірістік объектілер штаттық режимде жұмыс істейді. Жол коммуникациялары объектілерінде, темір жол жолдарында, шахталарда, өнеркәсіптік кәсіпорындарда зақымданулар мен қираулар жоқ. Зардап шеккен азаматтар жоқ", – деді Жамбыл облысы әкімдігіндегілер. 

Жұмысы тоқтаған "Балдәурен" балабақшасының қызметкерлері мен бүлдіршіндері енді қайда барады?

Меркі ауылындағы "Балдәурен" балабақшасының меңгерушісі Эльмира Кәкібаева 2-6 жас арасындағы 280 бала мен 70 қызметкердің қайда орналасатыны туралы айтып берді. 2025 жылдың 28 наурызында жер сілкінісі салдарынан ғимаратына зақым келген балабақша жарамсыз деп танылды. Яғни бүлдіршіндер мектепке дейінгі білім алуды жалғастыру үшін күрделі жөндеуден өтуі тиіс. 

"2025 жылғы 28 наурызда жер сілкінісінің салдарынан балабақша керегелеріндегі жарықшалар ұлғайды. Алдында балабақша күрделі жөндеуден өтеді деп құжаттар әзірленіп, мемлекеттік сараптамаға жолданған болатын. 2025 жылғы сәуірде осы сараптаманың қорытындысы шығады деп жоспарланып отыр. Қазіргі таңда құрылған жұмыс тобының шешімімен балабақша қызмет көрсетуді тоқтатты. Бүлдіршіндер мен қызметкерлердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында балалар толықтай таратылып, басқа бөбекжайларға орналастыру мәселесі қарастырылып жатыр. Әке-анасы үйде қалдырғысы келген балалар үйінде қалады, ал басқа балабақшаға барғысы келетіндердің тізімі жасалады", – деп түсіндірді Эльмира Кәкібаева.

Меңгерушінің айтуынша, бүлдіршіндер тұрғылықты мекенжайына жақын балабақшаларға орналастырылады. Қазір Меркі аудандық білім бөлімімен бірге бос орындары бар балабақшалар тізімі жасақталып жатыр. 

"Балаларды орналастыру бағытындағы жұмыстарды білім бөлімімен ақылдаса отырып жүргізіп жатырмыз. Бірінші кезекте ата-анасы жұмыс істеп, баласын үйде қалдыруға мүмкіндігі жоқ отбасыларға басымдық береміз. Бүлдіршіндерден бөлек тәрбиешілерді де уақытша басқа балабақшаларға орналастыру мәселесін қарастырып отырмыз. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, қызметкерлер тиісті жалақасын алады", – деп сендірді Эльмира Кәкібаева. 

Әкімдіктегілер де тиісті сараптама жүргізілген соң тұрғындарға көмек көрсетіліп, қираған ғимараттардың барлығы жөндеу жұмыстарынан өтетінін айтады.