"Отандастар" қоры ұйымдастырған форумда жолықтырған тағы бір қандасымыз Исмаил Оркун Четинкөз болды. IT саласында қызмет ететін Исмаил Оркун Астанаға осыдан бір ай бұрын қоныс аударыпты.
"Менің Қазақстанға біржолата қоныс аударып, осында тұрақтағаныма аз ғана уақыт болды. Бұрын мұнда арасында келіп-кетіп жүретінмін. Еуропаның түрлі қалаларында IT logistics operation саласында ұзақ жыл жұмыс істегенмін. Енді міне, атажұртқа оралып, жеке компаниямды ашып жатқан жайым бар", – дейді қандасымыз.
Исмаил Оркунның ата-бабасы – өткен ғасырдың ортасында Түркияға қоныс аударған Алтай қазақтары. Бала күнінде ата-анасы Германияның Мюнхен қаласына көшкен. Исмаил Оркунның айтуынша, оның ата-анасы қазақша сөйлейді, қазақтың салт-дәстүрін ұстанады.
– Исмаил Оркун, сіздің Қазақстанға қоныс аударыңызға кім себепші болды?
– Мені мұнда ешкім шақырған жоқ, бұл – өз шешімім. Түркияда да, Германияда да өзімнің сол елдің тілін жеткілікті деңгейде білетінімді әрдайым дәлелдеуім керек болатын. Яғни, оларға сенің жеткілікті дәрежеде "түрік" не "неміс" екеніңді дәлелдегенің маңызды. Сондай сәттерде "шын мәнінде мен кіммін?" деп еріксіз ойланатынмын. Себебі, қанша жерден сол елдің тілінде сөйлеп, сол елдің дәстүрін білсем де, мен түріктер үшін әрқашан "орта Азияның адамы", ал немістер үшін жай ғана Asian guy болдым. Сондықтан, өзімнің шыққан тегімді, түп-тамырымды білгім келді. Өзімді қазақ ретінде сезінгім келгендіктен, атажұртқа оралдым. Осында қалып, болашақта дүниеге келетін балаларымның қазақы ортада қазақша сөйлеп өскенін қалаймын.
Оралуымның екінші себебі жұмысыма байланысты болып отыр. Байқауымша, қазір Қазақстанда білімді жастардың жұмыс істеуіне жақсы жағдай жасалып жатыр. Осы мүмкіндікті пайдаланып, мен де өз компаниямды аштым. Менің жобама "Astana Hub" халықаралық технопаркі қолдау көрсетеді.
– Қазір жергілікті қазақ жастарының біразы Еуропаға барсам деп ұмтылып жатқан шақта сіздің керісінше Еуропадан Қазақстанға оралуыңыз қызық жағдай екен.
– Иә, түсінемін. Әр адам өзіне керегін іздейді ғой. Дәл қазір мен үшін өзімнің ұлттық түпнегізімді тану маңызды болып отыр. Сол үшін келдім. Сонымен қатар, осы жасыма дейін жинаған тәжірибемді қазақ жастарына көрсетсем, үйретсем деймін. Атажұртқа адал қызмет еткім келеді.
Оқи отырыңыз: 4 күн мұғалім, басқа уақытта – әкім орынбасары. Франциялық қазақ қызы Ешим Савашпен сұхбат
– Атажұртыңызға әзірше жалғыз өзіңіз оралыпсыз. Қиын тиіп жатқан жоқ па?
– Қазір қатты қиналып жүрмін деп айта алмаймын. Шынымды айтсам, дәл қазір мен осы ортада жүргеніме қуанып жүрмін. Қазақстанға алғаш рет осыдан 11 жыл бұрын көкемнің шақыртуымен келгенмін. Қыс кезі болатын, Астананың сықырлаған аязын сонда көрдім. Сосын Алматыда тұратын досыма бардым. Қиналғанның көкесін сонда көрдім, банк, дүкендерге барғанда қазақша не орысша сөйлей алмадым. Ең қарапайым сөздердің өзін түсінбедім. Қазір барған жердің бәрінде шамам жеткенінше қазақша сөйлеуге тырысамын.
– Сіздің осында көшуіңіз біраз туыстарыңызға ой салған болар? Олардың арасында Қазақстанға келем деп отырғандар бар ма?
– Ол рас. Мен атажұртқа оралған соң, біраз туысымның Қазақстанға деген қызығушылығы күрт артты десем болады. Біразы жақын уақытта маған қыдырып келгісі кеп отыр. Ал, ата-анам былтыр кеп, Талдықорған, Алматы, Түркістан, Шымкент қалаларын аралап кетті.
Осы ретте сізге есімде қалған бір оқиғаны баяндап берейін.
2017 жылы Алматыда болған кезімде немере інілерімнің бірі маған келіп кеткен еді. Сонда оның Қазақстан туралы пікірінің қалай өзгергенінің куәсі болдым. Бұрын ол Қазақстанда өмірге ызалы, депрессияға бейім адамдар көп деп ойлап келген екен. Алматы сапары оған майдай жақты. Жергілікті тұрғындар да, қала да көңілінен шықты. Қайтар кезде мен оны әуежайға апаратын таксиге отырғызып жібердім. Такси жүргізушісі оған көрген бетте бірден қазақша сөйлей жөнелген ғой. Сонда ол қатты әсерленді. "Жүргізуші мені қазақ деп ойлап, қазақша сөйледі. Ол мені қазақ деп қабылдады" деп қоймастан айтып жүрді. Ол бауырым қазір Мюнхенде тұрады, жақында маған тағы келемін деп отыр.
Бәлкім, бұл Қазақстанда туып-өскен сіз секілді қазақтарға түсініксіз сезім шығар. Ал, біз секілді қазақтар үшін осындай сәттің бәрі аяулы. Айтып отырмын ғой, мені осы жаққа жетелеп әкелген нәрсе де осы. Қазір осында жүргеніме бақыттымын, ата-анам да мені қолдап отыр.
Оқи отырыңыз: Шетелдегі қазақ ғалымдар грант аясында Қазақстанға көшіп келе алады
– Жергілікті менталитетке оңай бейімделіп жатырсыз ба?
– Үйренісу оңай боп жатқан жоқ. Себебі, мен өскен ортадағы менталитет еуропалық және түрік мәдениетімен аралас. Ал, мына жақтағы өмір салты мүлде басқа. Жергілікті дәстүр, мәдениет пен асхана мен үшін жаңа қырынан ашылып жатыр. Өзім бала күнімнен тойға барып, қазақтың салт-дәстүрлерімен таныс боп өскен соң, тез үйреніп кетем деп ойлаймын.
Қазіргі сәтте мен үшін ең қиын мәселе тіл болып отыр. Мен қазақ болғаныммен, қазақша сөйлемегенімнің кесірінен басқа адамдарда бар мүмкіндіктің 50 пайызынан қағылып жатырмын. Болашақта бұл олқылықты жөндеймін деп үміттенемін. Отбасыммен түрікше, жұмыста ағылшынша, достарыммен немісше сөйлесемін. Қазір қазақ тілі курсына қатысып жүрмін. Қазақша 60-70 пайыздай түсінемін. Алдағы уақытта жетік сөйлегім келеді.
– Германиядан келдіңіз ғой, уақытқа ұқыпты шығарсыз?
– Иә, оныңыз рас. Германияда бір жерге сағат алтыда шақырса, адамдар сағат бес жарымда сол жерде отырады. Ал мұнда жеке адамдармен кездессем де, бизнес кездесулерге барсам да, адамдар асықпайтынын байқаймын.
Оқи отырыңыз: Қандастарды қолдауға арналған "Ерулік" порталының мазмұны жаңарды
– Елге оралған қандас ретінде мемлекет тарапынан қандайда бір көмек алдыңыз ба?
– Қандас ретінде үкімет тарабынан ешқандай көмек сұраған жоқпын. Астанаға келген алғашқы аптада "Отандастар" қоры мені шақырып, біраз нәрсені түсіндіріп, қолдау көрсетті. Жалпы, Қазақстанға алғаш келген кезде маған жетіспеген жалғыз нәрсе – ол ақпарат еді. Ол кезде жергілікті органдар туралы ақпаратым аз болды. Виза мәселесімен жүгірген кезде халыққа қызмет көрсету орталығына, түрлі ресми органдарға, банкке барғанда қиналдым. Миграция қызметінің өзінде ағылшынша сөйлейтін мамандар тапшы екені мені таңғалдырды.
Осы тұста өзім байқаған тағы бір нәрсені айтқым келеді. Бәлкім мен қателесетін шығармын, бірақ кейбір жерлерде "оралман" деген сөз негатив реңкке ие сияқты. Халық арасында "оралмандардың бәрі елге оралғанда үкіметтен пәтер, жер, ақша сұрайды" деген стереотип бар секілді. Қазіргі қандас деген атау маған көбірек ұнайды.
– Қазақ тілін үйрену үшін қандай қадамдар жасап жүрсіз?
– "Гәкку" телеарнасын қараймын, "Қазақ радиосын" тыңдаймын. Жақында кинотеатрдан "Міржақып. Оян қазақ!" фильмін көрдім, қатты ұнады. Бұл – менің Алашорда туралы көрген алғашқы фильмім. Астанадағы өмірімді барынша қызық етуге тырысып жүрмін. Аз уақыт ішінде жергілікті театрға, балет пен операға, футбол ойындарына барып үлгердім.
