2025 жылы тыңайтқыш пайдалану көлемі 1,9 млн тоннаға жетеді. Бұл қалай жүзеге асады

Қазақстан үкіметі ауыл шаруашылығының өнімділігін арттыру мақсатында 2025 жылға қарай елдегі тыңайтқыштарды пайдалану көлемін 1,9 миллион тоннаға дейін жеткізуді жоспарлап отыр. Бұл міндет экологиялық тұрғыдан тұрақты ауыл шаруашылығын дамыту және агроөнеркәсіп кешенінің тиімділігін арттыру стратегиясының бір бөлігі. Орман өсімдіктерін өсірумен айналысатын маман Жеңіс Рахатайдың айтуынша, тыңайтқыштарды тиімді қолдану топырақ құнарлылығын жақсартуға, ауыл шаруашылық дақылдарының өнімділігін арттыруға және ауыл шаруашылық өнімдерінің сапасын нығайтуға септігін тигізеді. Сондай-ақ, бұл бастама Қазақстанның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде және халықаралық нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруда маңызды рөл атқарады.

2024 жылғы наурыз айында Қазақстанда минералды тыңайтқыштарды аванстық субсидиялау тетігі енгізілді. Бұл экономикалық шара фермерлер үшін үлкен мүмкіндік ұсынады, өйткені бюджеттік субсидиялар отандық зауыттардың арнайы шоттарына алдын ала аударылады. Бұл жаңашылдық ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге тыңайтқыштарды арзандатылған бағамен сатып алуға жағдай жасады. Нәтижесінде фермерлер егістік жерлерін тиімді түрде өңдеп, өнімділікті арттыруда маңызды қолдау алды. Аталған механизм ауыл шаруашылығы саласындағы қаржылық жүктемені төмендетіп қана қоймай, жалпы аграрлық сектордың тұрақтылығын арттыруға бағытталған.

Оқи отырыңыз: Қара шыбыннан жасалған тыңайтқыш ауыл шаруашылығын қалай дамытады?

"Көктемде топырақтың құнарлылығын арттыру үшін органикалық тыңайтқыштар, атап айтқанда қарашірік пен көңнің маңызы зор. Органикалық тыңайтқыштар тек энергетикалық материал ретінде емес, сонымен қатар топырақтағы микроорганизмдердің қорек көзі ретінде аса үлкен рөл атқарады. Көң мен қарашірікте микрофлоралар мол болғандықтан, олар топырақтағы бактериялардың белсенділігін арттырып, аммонификация және нитрификация сияқты маңызды үдерістерді жеделдетеді. Бұл органикалық тыңайтқыштардың қолданылуы өсімдіктердің өнімділігін арттырып, қоршаған ортаны қорғау тұрғысынан да тиімді болады. Микроорганизмдердің дамуы нәтижесінде қарашірік біртіндеп минералданады. Бұл процесс барысында көңнің ықпалы маңызды рөл атқарады, өйткені ол топырақтағы қарашіріктің құрамын арттырып, топырақ қабатын қалыңдатады. Сонымен қатар, бұл топырақтың ылғал жинағыш қасиетін, биохимиялық және микробиологиялық әрекетін күшейтеді", – дейді Жеңіс Рахатай.

Қазақстандағы фермерлерді қолдау мақсатында қабылданған шаралар тыңайтқыштар өндірісінің өсуін ынталандырып, қазақстандық зауыттардың өнімдеріне тұрақты сұраныс қалыптастыруда. Бұл механизм фермерлерге ғана емес, экономиканың басқа салаларына да оң әсерін тигізуде. 2024 жылға қарай фермерлер топыраққа 1,3 миллион тоннадан астам тыңайтқыш енгізуді жоспарлаған болатын, бұл 2023 жылғы деңгейден екі есе артық көрсеткіш. Биыл, 2025 жылы бұл көлемді 1,9 миллион тоннаға дейін жеткізу жоспарланған, бұл өз кезегінде ауыл шаруашылығы секторын тұрақты дамытуға ықпал етеді.

Қазақстанда ауыл шаруашылығы саласын қолдау шаралары аясында отандық тыңайтқыштар өндірісін ұлғайту және бұл саланы бюджеттік бағдарламалар арқылы қаржыландыру қолға алынуда. Жергілікті бюджеттерден минералды тыңайтқыштарды субсидиялау үшін 35 млрд теңге бөлініп, қосымша түрде Үкімет резервінен 48,4 млрд теңге қарастырылған. Бұл қаржылық қолдау шаралары ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді қажетті тыңайтқыштармен уақытылы қамтамасыз етіп, көктемгі егіс жұмыстарын тиімді жүргізуге мүмкіндік береді. Осылайша, тыңайтқыштардың қолжетімділігі мен уақтылы жеткізілуі ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасын арттыруға және саланың жалпы тиімділігін көтеруге ықпал етеді.

Үкімет тыңайтқыштарды субсидиялау үшін 48 миллиард теңгеден астам қаражат бөлді

Қазақстан Үкіметі ауыл шаруашылығы саласын қолдау мақсатында тыңайтқыштарды субсидиялауға 48,4 миллиард теңге бөлді. Бұл қомақты қаржы премьера-министр Олжас Бектеновтің қол қойған тиісті қаулы арқылы жүзеге асырылып, органикалық тыңайтқыштардан басқа барлық тыңайтқыш түрлеріне арналмақ. Мұндай қадам ауыл шаруашылығында өнімділікті арттыруға және фермерлерге қаржылай көмек көрсетуге бағытталып отыр. Бұл шешім саладағы тиімділікті күшейтуге және аграрлық сектордың дамуын ынталандыруға септігін тигізеді.

Оқи отырыңыз: Жамбыл облысында шаруаларға 19,7 миллиард теңге субсидия төленді

Қазақстанның ауыл шаруашылығы саласын дамыту мақсатында мемлекет басшысы 2024-2028 жылдар аралығында ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы көлемін екі есеге арттыруға және топыраққа минералды тыңайтқыштарды енгізу деңгейін ғылымға негізделген қажеттіліктің 50 пайызына дейін жеткізуге бағытталған тапсырмалар берді. Осыған орай жаңа қаулы қабылданып, Абай, Ақмола, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Қарағанды, Қостанай, Павлодар, Солтүстік Қазақстан және Түркістан облыстарының әкімдіктеріне тыңайтқыштардың құнын субсидиялауға арналған нысаналы трансферттер түрінде қаражат бөліну жоспарлануда. Бұл бастамалар ауыл шаруашылығындағы өнімділік пен тиімділікті арттыруға үлкен серпін бермек.

"Ауыл шаруашылығын қолдау мақсатында мемлекет минералды тыңайтқыштарды субсидиялауды басты назарда ұстап отыр. Өткен жылдың наурыз айында ауыл шаруашылығы кешенін дамыту шеңберінде тыңайтқыштарды аванстық субсидиялау тетігі іске қосылған болатын. Бұл тетік арқылы бюджеттік субсидиялар ауыл шаруашылығы тауар өндірушілеріне арзандатылған тыңайтқыштарды жеткізу үшін отандық өндіріс орындарының арнайы шоттарына алдын ала аударылады. Агрохимиктердің пікірінше, топыраққа азот, фосфор және калий тыңайтқыштарын енгізу дәнді дақылдардың өнімділігін едәуір арттырады. Мәселен, әрбір килограмм бұл элементтерді енгізу арқылы картоп өнімділігі 5 килограмнан 20 килограмға дейін, ал қант қызылшасы 26 килограмға дейін өседі. Дегенмен, тыңайтқышты қолдану тиімді болуы үшін оны ирригациялық, агромелиоративтік және агротехникалық шаралармен үйлестіре жүргізу қажет. Фермерлік шаруашылықтарда топырақтың табиғи құнарлылығы әртүрлі болғандықтан, қоректік элементтердің мөлшері де айырмашылыққа ие болуы мүмкін. Бұл агрохимиялық қасиеттерді ескерместен тыңайтқыш қолдану қажетті нәтиже бермеуі ықтимал. Керісінше, ол ауыл шаруашылығы мен қоршаған ортаға зиян тигізуі мүмкін. Сондықтан тыңайтқыштарды енгізу алдында топырақтың қасиеттерін мұқият зерттеу және осыған сәйкес жоспарлау аса маңызды", – деп түсіндірді маман Жеңіс Рахатай. 

Үкіметтің уақтылы қаржылық қолдауы мен қабылданған шаралар нәтижесінде тыңайтқыштарды пайдалану деңгейі айтарлықтай өсті. 2024 жылға дейін бұл көрсеткіш 21 пайыздан аспаған болса, соңғы мәліметтерге сәйкес тыңайтқыштарды пайдалану деңгейі алғаш рет ғылыми негізделген қажеттіліктің 40 пайызына жетті. Бұл ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінің тыңайтқыштармен уақытылы қамтамасыз етілуіне, сондай-ақ жоғары және сапалы өнім алуына оң ықпалын тигізіп отыр.

Жамбыл облысында тауық көңінен органикалық тыңайтқыштар өндіру жобасы қолға алынды

"Кемер Агро" ЖШС өңірде инновациялық жоба іске асыруда, бұл жоба тауық көңі мен қой жүнін қолдану арқылы органикалық тыңайтқыштар өндіруге бағытталған. Мақсаты – экологиялық таза әрі тиімді тыңайтқыштар өндірісін дамыту, ауыл шаруашылығы өнімділігін арттыру және өңірдегі агроөнеркәсіптік кешеннің экологиялық тұрақтылығын қамтамасыз ету.

Солтүстік Қазақстан облысының тәжірибесін тарату бағдарламасы аясында жүзеге асырылып жатқан жобаның құны 221 миллион теңгені құрайды. Осы жоба ішінара қаржыландырылып, өңірдегі ауыл шаруашылық саласына оң ықпалын тигізуде. Жобаның өндірістік қуаты жылына 6 мың тонна тыңайтқыш өндіруге бағытталған, бұл өз кезегінде ауыл шаруашылығы өнімдерінің өнімділігін арттырып, аймақтың экономикалық дамуына серпін бермек.

Оқи отырыңыз: Тоқаев ауыл шаруашылығына бөлінетін қаржыны екі есе арттыруды тапсырды

Жаңа кәсіпорынның өнімі өңірде органикалық егіншілікті дамытуға ықпал етуде, бұл тұрақты ауыл шаруашылығына жасалған маңызды қадам. Аграрлық секторда органикалық әдістерді пайдалану арқылы қоршаған ортаны қорғау және жердің құнарлылығын сақтау мүмкіндіктері артады. Бұл бастама ауыл шаруашылығының экологиялық және әлеуметтік-экономикалық тиімділігін арттырып қана қоймай, жергілікті шаруалардың табысын тұрақтандыруға және жаңа жұмыс орындарын құруға да оң әсерін тигізеді. Сонымен қатар, органикалық өнімдерге деген сұраныстың өсуі нарықта бәсекеге қабілеттілікті арттыра отырып, ауыл шаруашылығының халықаралық стандарттарын енгізуге мүмкіндік береді.

2025 жылғы өнім үшін 2,3 миллион тонна тұқым дайындалды

Облыс әкімдіктерінің жедел мәліметтеріне сәйкес, ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері үшін 2025 жылғы өнімге қажетті 2,3 миллион тонна тұқымның қажетті көлемі толық қамтамасыз етілді. Алдын ала жүргізілген сараптама нәтижелері бойынша, 1,6 миллион тонна тұқымның сапасы тексерілді. Тұқымның жаппай тексеру рәсімі наурыз айының соңына дейін аяқталуы жоспарланып отыр. 

2025 жылы Қазақстанда тыңайтқыш енгізу жоспары 1,9 миллион тоннаны құрайды, бұл ғылыми негізделген қажеттіліктің 59 пайызына тең. Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін қазіргі уақытта тыңайтқыш өндірушілер мен жеткізушілер арасында келісімшарттар жасасу және қоймаларда қажетті қорды қалыптастыру жұмыстары белсенді түрде жүргізіліп жатыр. Бұл шаралар ауыл шаруашылығы өнімділігін арттыруға және елдің аграрлық секторын нығайтуға бағытталған маңызды қадамдар екені анық.

Түркиялық компания елімізде тыңайтқыш зауытын салуға ниетті

Олжас Бектенов ESTA Construction компаниясымен бірлесіп, құны 1,3 миллиард доллар болатын тыңайтқыш зауытының құрылысына қатысты Инвестициялар туралы келісімді екі апта ішінде жасауды тапсырды. Бұл жаңа зауыт еліміздің агроөнеркәсіп саласына үлкен серпіліс әкелмек. Құрылыс жобасы өңірдің экономикалық дамуына үлес қосып, жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді. Инвестиция келісімі өндірісті ұлғайтып, экспорттық әлеуетті арттыруға бағытталған маңызды қадам болмақ.

Премьер-министр Олжас Бектенов пен ESTA Construction компаниясының бас директоры Мұстафа Топрак арасындағы кездесу кезінде Карбамид пен аммиак өндіретін зауыт құрылысының маңызды мәселелері қаралды. Бұл кездесу барысында екіжақты серіктестікті нығайту, өндірісті арттыру және еліміздің өндірістік әлеуетін дамыту жолдары талқыланды. Зауыт құрылысы Қазақстанның химия өнеркәсібіне серпін беріп, саланың өсуіне және экспорттық мүмкіндіктердің кеңеюіне ықпал етуі мүмкін. Премьер-министр мен компания басшысы бұл жобаның ел экономикасына тигізетін оң әсерін атап өтіп, болашақтағы бірлесе атқаратын жұмыстардың бағыттарын айқындады.

Маңғыстау облысында "Құрық" теңіз порты маңында ірі газ-химия өндірісін құру жобасы басталып жатыр. Бұл зауыттың орны таңдалуында маңызды фактор ретінде Каспий теңізі арқылы өнімді экспорттауға қолайлы логистикалық жағдайлар ескерілді. Жоба жүзеге асқан жағдайда, ол өңірдің экономикалық дамуына ықпал етіп, жаңа жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді, сондай-ақ Қазақстанның газ-химия саласындағы әлеуетін арттыруға серпін береді. Жылына 700 мың тоннаға дейін карбамид және 42 мың тонна аммиак өндіретін жаңа зауыт еліміздің ауыл шаруашылығы саласында тыңайтқыштар импортына тәуелділікті айтарлықтай азайтатын болады. Бұл зауыт қосылған құны жоғары өнімдер ұсыну арқылы ауыл шаруашылығындағы өнімділікті арттыруға ықпал етеді. Жоба жүзеге асырылған кезде құрылыс кезеңінде 3 мыңға дейін маман тартылып, ал нәтижесінде 400 тұрақты жұмыс орны құрылатын болады. Бұл жаңа жұмыс орындары экономиканың дамуына оң әсер етіп, халықтың әлеуметтік жағдайын жақсартуға септігін тигізеді.

Оқи отырыңыз: Олжас Бектенов: Біз әлемдік сұранысқа ие табиғи ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіреміз

"Қазақстанда қазіргі кезде үш негізгі тыңайтқыш түрі өндіріледі: аммиак селитрасы, аммофос және аммоний сульфаты. Бұл өндірістер елдегі агроөнеркәсіптік кешеннің қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған. Ғылыми негізде сұраныс 3,2 миллион тоннаны құрағанда, отандық өндіріс қуаттары осы қажеттіліктің шамамен 56 пайызын қамтамасыз етеді, бұл жылына шамамен 1,8 миллион тонна тыңайтқыш өндіруге мүмкіндік береді. Бұл көрсеткіштер ауыл шаруашылығы саласының өнімділігін арттыруда маңызды рөл атқарады және экономиканың дамуына ықпал етеді. Дегенмен, импортқа деген тәуелділікті азайту және толық өзін-өзі қамтамасыз ету мақсаты алдағы уақыттың өзекті мәселелерінің бірі болып қала бермек", – деп түсіндірді фермер Мұрат Асанов.

Олжас Бектенов карбамид өндірісін өз елімізде құрудың маңызды екенін ерекше атап өтті. Бұл қадам, бір жағынан, импортқа тәуелділікті азайтып, ішкі нарықты тұрақтандырса, екінші жағынан, еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін нығайтуға ықпал ететінін айтты. Карбамид ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылатын тыңайтқыштардың бірі болып табылады, сондықтан оның қолжетімділігін арттыру аграрлық сектордың тиімділігін арттыруда шешуші рөл атқарады. Бұл бастама басқа да экономикалық салаларға оң әсерін тигізіп, елдің өндірістік әлеуетін жоғарылатуға және жұмыс орындарын құруға септігін тигізеді деп күтілуде.

Мемлекет басшысы еліміздің агроөнеркәсіп кешенін дамытуға ерекше назар аударып отыр. Өткен жылы өнім жинау бойынша рекордтық көрсеткішке қол жеткізілгені белгілі. Бұл жетістікке жету үшін Үкімет егіншілерді қолдауға 700 млрд теңге бөлді. Алайда, алдағы уақытта сапалы әрі қолжетімді минералды тыңайтқыштармен қамтамасыз ету маңызды мәселе болып қала бермек. Осыған байланысты, карбамидке ішкі сұранысты қамтамасыз ету және оны импорттау туралы жобалар ерекше қызығушылық тудырып отыр. Бұл туралы Олжас Бектенов атап өтті.

Кездесу барысында ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерді мемлекеттік қолдау шараларының талқылануы маңызды тақырыптардың бірі болды. Бұл шаралар ауыл шаруашылығы саласындағы тауар өндірушілердің дамуына және олардың өнімдерінің сапасын арттыруға бағытталған. Мемлекет тарапынан көрсетілетін қолдау, субсидиялар мен жеңілдіктер арқылы фермерлердің өнімділігін арттыру, жаңа технологияларды енгізу және экспорттық әлеуетін нығайту көзделуде. Ауыл шаруашылығы саласындағы мемлекеттік қолдау шаралары фермерлердің экономикалық жағдайын жақсартуға, ауылдық жерлерде жаңа жұмыс орындарының ашылуына және жалпы экономиканың дамуына ықпал ететіні атап өтілді.

Қазақстанда тыңайтқыштардың құнының 60 пайызына дейін жабуға арналған субсидиялау бағдарламасы іске асуда. 2024 жылдың наурызынан бастап, аванстық субсидиялау тетігі енгізіліп, өндірушілерге өнімнің өзіндік құнын төмендету үшін алдын ала қаражат аударылады. Өткен жылы бұл мақсаттарға 46,4 миллиард теңге бөлінсе, 2025 жылға 35 миллиард теңге қарастырылған.

Оқи отырыңыз: Отандық ғалымдар ғылыми әзірлемесін пайдаланғаны үшін 320 млн теңге пайда көрді