Қазақтың ұмыт бола бастаған салт-дәстүрін қаншалық білесіз? Тест
Информбюро порталы қазақтың ұмыт бола бастаған салт-дәстүрлері туралы ақпаратты жинақтады. Алдымен қазақ дәстүрлері туралы біліміңізді тест сұрақтарына жауап беру арқылы тексеріп, содан кейін ғана материалды оқып шығуды ұсынамыз.
Тест 10 сұрақтан тұрады. Сұрақтарға жауап беріп болған соң, бұл дәстүрлер туралы толық ақпаратты төменнен оқи аласыз.
Informburo.kz порталы әзірлеген өзге тапсырмаларды да орындап көріңіз:
- 25 қазан – Республика күні тарихын қаншалық жақсы білесіз? Тест
- Олимпиада чемпионы Елдос Сметов қанша сыйақы алады? Париж Олимпиадасы туралы тест
- Қазақстанның Мемлекеттік рәміздерін жақсы білесіз бе? Тест
- Қазақстанда Ұлы Отан соғысының қанша ардагері бар? Тест
- Ғарышта ең ұзақ болған қазақ ғарышкері кім? Тест
- Наурыз тарихынан он сұрақ: Тестке жауап беріп, біліміңізді тексеріңіз
- Информбюроның суреттерінен не жасырғанымызды табыңыз. Тест
- Қазақ тілінің Қазтест сынағын Информбюро сайтында тапсырып көріңіз
- Тест: Мәтінді оқып, оқу сауатыңызды тексеріңіз
- Қазақша сауатты жазып жүрсіз бе? Бірге тексерейік
- Мағынасы бір-біріне қарама-қарсы антоним сөздерді табыңыз. Тест
- Мағынасы жақын синоним сөздерді табыңыз. Тест
- 25 қазан – Республика күні. Егемендік декларациясы туралы жақсы білесіз бе?
- Қазақ тілінің грамматикасын жақсы білесіз бе? Тест
- Қазақша калькасыз таза сөйлейсіз бе? Бірге тексерейік
- Жұмбақтың жауабын тауып, қазақша үйреніңіз. Тест
- Қазақша үйренейік: Мақал-мәтелдерді қаншалықты жақсы білесіз?
- Оралхан Бөкейге – 80 жыл. Қаламгер өмірі мен шығармашылығына арналған тест
- Абай туралы қаншалықты жақсы білесіз? Тест
- Алаш қайраткерлерін жақсы білесіз бе? Фототест
- Бұл кімнің ескерткіші? Фототест
- Рейхстагқа ту тіккен қазақ кім? ҰОС тарихы бойынша 10 тест сұрағы
- Рамазан айында қандай білім жинадыңыз? Ораза-тест
- Ұлыстың ұлы күнін мерекелеуді сұрап Колбинге хат жазған кім? Наурыз-тест
- Быламық па, ботқа ма? Қазақтың ұлттық тағамдарына арналған тест
- "Бүгін менің туған күнім, ой пәлі-ай". Ақын Мұқағали Мақатаев жайлы тест
- Погондағы жұлдыздар: әскери шендерді айыра білесіз бе? Тест
- Тұрақты сөз тіркестерінің мағынасын қаншалықты жақсы білесіз? Тест
- Сіз министрлерді жақсы танисыз ба? Фототест
- Жол белгілерін жақсы білесіз бе? Жүргізушілерге арналған тест
- Екінші Елизавета патшайымның өмірі туралы не білесіз? Тест
- "Менің атым Қожа" фильмінің кейіпкерлері есіңізде ме? Тест
- Жастар тілін түсінесіз бе? Тесттен өтіп, тексеріп көріңіз
- Тест: "Жүдә", "біттей", "бытықана". Диалект сөздердің мағынасын қаншалықты білесіз?
- Тест: "Жынымды келтірмеңізші". Шенеуніктердің хит болған сөздері есіңізде ме?
- Қазақ ертегілерін жақсы білесіз бе? Тест
- Қошқар мүйіз бен арқар мүйізді ажырата аласыз ба? Ою-тест
- Республика күні тарихын жақсы білесіз бе? Тест
- Қазақстанда президент сайлауы қалай өтетінін білесіз бе? Тест
- Тест: Теңгенің тарихын жақсы білесіз бе?
Ұмыт бола бастаған 10 салт-дәстүр
Ат тұлдау – қазақ халқының дәстүрлі аза тұту рәсімі. Ертеде қаза болған адамның атына ерін теріс ерттеп, үстіне киім-кешегін жайып, қару-жарағын іліп, ең үстіне бас киімін қойған. Жоқтау айтып жүріп, аттың құйрық-жалын күзеген. Оны тұл ат, кейде қаралы ат деп атаған. Тұл ат жыл бойы мінілмей, бос жүреді. Бір жылдан соң марқұмның асына сойылады. Атты соярда да жоқтау айтылады. Қазір адамдар темір тұлпарға мінетін болған соң бұл салт ұмытылып бара жатыр.
Аушадияр – үйлену, қыз ұзату тойында орындалатын насихатқа толы ән-жыр. Жәй өлең емес, өзіндік айтылар әні, ерекше ұлттық тәрбиелік маңызы бар. Аушадияр деп аталатын бұл жырдың үлгілерін шетелдегі қазақтар сақтап, бізге жеткізген. Қазір Қазақстанда аушадияр айтылмайды.
Қарапайым, тұрмыстық сөздерге құралғандықтан, ол тез жатталады.
Ерулік – жаңадан көшіп келген көршілерді үйге шақырып, дастархан жайып, қонақ қылу дәстүрі. Тұрғылықты ауыл тұрғындары жаңа қонысқа көшіп келген отбасы сол ортаға тез үйренісіп, бір-бірімен жақын араласып кетуін ойлап, барынша көмек берген.
Ерулік асы қысқы соғымның сүбелі мүшелерінен, қазы-қарта, жал-жаядан пісірілген. Тіпті жаңа көршілерге қой сойған. Көшіп келгендер жас отау болса, оларға ыдыс-аяқ секілді тұрмысқа қажет заттарды сыйлаған.
Оқи отырыңыз: Бәсіре, тілашар, айдар мен танабау тағу. Қазақтың бала тәрбиесіне қатысты 10 салт-дәстүрі
Деңгене – сайыс ретінде ұйымдастырылатын салт-дәстүрлердің бірі. Көрші ауылдан келген үш-төрт жігіт алдымен түсетін үйін сайлап алып, сол үйдің жанына барып "Деңгене! Деңгене жеуге келдік" деп дейді. Ал үй иесі бұл сөзді естіген соң, семіз бір қойды сойып, етін түгел қазанға салдыртады. Деңгене дәстүрі бойынша келген жігіттер сол қойдың етін түгелімен жеп, сорпасын ішуі керек. Тауыса алмаса, бір қойды екі қой қылып қайтаруға мәжбүр болған.
Сыралғы – аңшыдан, саятшыдан, балықшыдан алынатын сыбаға, үлес, олжа. "Батырдан – сауға, аңшыдан – сыралғы" деген мәтел бар. Сыралғы – олжалы, қанжығасы қанданып келе жатқан аңшыдан немесе саятшыдан кездескенде сұралатын дәстүрлі, кәделі жол әрі ырым. Мәрт аңшылар мұндайда "сыралғы" сұрағанның сөзін жерге тастамайды. Бірақ атып алған аң сыйлыққа жатпайды.
Бәсіре – бала дүниеге келуі малдың төлдеуімен сәйкес келгенде, балаға жаңа туған құлын, бота, қозы немесе лақ сыйлаған. Төлді "нәрестенің бәсіресі" деп атаған. Қазақ халқының ұғымында дүниеге келген баланың болашағы өзіне атаған бәсіремен тығыз байланысты. Сондықтан оны мінбейді, сатпайды. Бәсіре мүмкіндігінше жүйрік, жорға болғаны дұрыс. Бәсірені баламен бірге қадағалайды, бұла қып өсіреді. Қазақ халқы бәсіресі бар баланың да есейе келе малға деген ықыласы, пейілі түзу болады деп пайымдаған.
Қалжа – жас босанған әйелге арнап пісірілетін тағам. Жас босанған ана мен бала үшін қой сойылады. Босанған анаға қырық күн бойы осы жас еттің сорпасын ішкізіп, етін жегізген. Осылайша әйел жоғалтқан күш қуатын қайта жинаған. "Жас босанған әйелдің тісі әлсіз болады, түсіп қалуы мүмкін" деп суық ас жегізбеген. Жақсы қалжалаған келіннің сүйектері қақсамай, тістері түспей, буындары жақсы, алты күннің ішінде үй тіршілігіне араласып кеткен. лжа келіншектің күйеуінің мойнындағы міндеті саналғанымен, оны келіннің төркіні де әкеледі.
Оқи отырыңыз: Қазақтың қандай салт-дәстүрлері сақталмай қалған?
Сыйыт – ертеде қайтыс болған адамның киімдерін оның сүйегін жууға кірген адамдарға үлестіру салты. Бас жағына түскенге – бас киімін, ортасына түскенге – шапанын, аяғына түскенге етігін (шұлғауымен) атап, таза, тұтынылмаған киімді берген. Бұған қосымша өзі қатарлас адамдарға басқадай ұсақ киім, көйлек және басқа кәде қоса ұсынған. Егер киімі берілмесе аруақ жалаңаш жүреді деген сенім бар. Үлестірген киімді алған адамдар "қабыл болсын", "тие берсін" деп ниет еткен.
Жарыс қазан – аяғы ауыр әйелдің толғағы басталған кезеңде жасалынатын әдет-ғұрып, салт-дәстүр. Толғақ басталғаннан бастап енесі көрші-көлем, жақын-жуық әйелдерді шақырып, толғағы тез болып, бала ертерек туылсын деген ырымменен жарысқазан береді. Әйелдер босанар сәтте басқа әйелдер қазанға жеңіл-желпі тамақ істеп оны босанатың әйелден бұрын пісірмек болып "жарысады". Тамақ піскенше әйел де жарыса тез босанады деген сенім бар.
Түйе мұрындық – ұзатылып келе жатқан қызға жасалатын әде. Қызы ұзатылып көшіп келе жатқан көш көрші ауылдың тұсынан өткенде, көрші ауылдың әйелдері, көш алдынан арқан керіп тосады да, алдыңғы түйенің бұйдасынан, мұрындығынан мықтап ұстап алады. Оны жүргізбей "түйе мұрындық" деген атпен кәде сұрайды. Көш бастап келе жатқан кексе әйел оған жол өтеп, көйлек беріп құтылады. Сый алғандар батасын беріп, ризашылығын білдіріп тарасады.